Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden – door technologie!

De kern van het boek is dat we groene (volstrekt uitstootvrije) technologische oplossingen nodig hebben. Sommige oplossingen zijn er al, en andere moeten nog ontdekt worden. Maar het is niet alleen een kwestie van aanbod, maar ook van vraag. Want we moeten die oplossingen wél gaan gebruiken!

Het probleem van de vraagkant is dat ‘groene’ oplossingen nu nog duurder zijn dan ‘niet-groene’. Dat moeten we dus veranderen. Dat kan door het goedkoper maken/worden van groene oplossingen, bijvoorbeeld door opschalen. Het kan ook door het duurder maken van niet-groene oplossingen. Maar er zijn ook al veel oplossingen met een relatief lage groene meerprijs. Die kunnen, nee, móéten we nu al inzetten. En als we dat niet al doen, waarom eigenlijk niet?

Het klimaatprobleem

Het boek begint met drie algemene hoofdstukken. Waarom is het nodig om naar nul uitstoot te gaan, hoe lastig is dat en hoe blijf je het grote geheel zien? Dat het nodig is lijkt overduidelijk, maar Gates zet nog even kort uiteen wat het verschil is tussen 1,5 en 2 graden opwarming. Niet alleen 0,5 graad, maar een verdubbeling aan ellende qua gebrek aan schoon water, minder maisoogsten, warmere en vochtiger lucht, muggen (inclusief malaria) die uitwijken naar vochtiger streken, hitteberoerten doordat we in vochtige lucht niet goed zweten … en nog veel meer. Niet onbekend, maar goed om dit nog even duidelijk te maken.

Uitstoot van CO₂, waar en hoeveel?

Daarna wordt ingezoomd op gebieden waar technologisch veel te winnen is: energieopwekking (dit staat voor 27% van onze uitstoot), industrie en bouw (31%), voedselvoorziening (19%,) transport (16%) en verwarming/verkoeling (7%).

In deze hoofdstukken vond ik veel informatie die nieuw voor me was. Zoals de verschillen in vermogen versus de ruimte die diverse energiebronnen innemen. Gates lijkt een fan van kernenergie: kernsplijting en kernfusie. Uitstootvrij, betrouwbaar, kost weinig ruimte en is grootschalig in te zetten. Maar ook initieel duur, door de bouw van kerncentrales, en onveilig: uranium kan misbruikt worden en afval is moeilijk op te slaan. We moeten dus werken aan de oplossing hiervoor, en dit zou een travelling wave reactor kunnen zijn. Kernfusie is zo mogelijk nog veelbelovender, want draait op … zeewater.

Een eyeopener voor mij in het hoofdstuk over industrie/bouw was dat cement en staal enorm bijdragen aan de CO₂-uitstoot. Hier gaan we steeds meer van gebruiken, door de groeiende wereldbevolking, maar ook omdat iedereen liever in een betonnen huis woont dan in een rieten hut. Beton en staal kunnen we niet maken zonder dat er CO₂ vrijkomt, want dat is een bijproduct van het productieproces. Kalksteen plus hitte is calcium plus CO₂. IJzererts plus steenkool is staal plus CO₂. De oplossing hiervoor zou carbon capture moeten zijn. Dat is duur …

Natuurlijk ontbreekt een smakelijke uiteenzetting van poepende, boerende en schetenlatende koeien, onze hang naar vlees, kunstmest voor de planten en het vervangen van landbouwgronden door bossen niet. Over dat laatste: er is berekend dat de helft van de aarde bebost moet zijn om de uitstoot van de Amerikanen (alléén al van de Amerikanen) op te nemen.

Wat moeten we doen?

Daarna volgt een aantal hoofdstukken met concrete aandachtspunten van klimaatacties: aanpassen aan een warmere wereld, overheidsbeleid, een holistisch plan naar nul, en wat we individueel kunnen doen. Interessant is Gates’ waarschuwing dat als we ons te veel richten op het verminderen van de uitstoot in 2030, we het ons wel eens heel lastig kunnen maken om de nul uitstoot in 2050 te halen. Als voorbeeld noemt Gates de gascentrales: de uitstoot vermindert ten opzichte van kolen, maar die gascentrales zullen in 2050 nog steeds in werking zijn om ze rendabel te krijgen, en ze stoten dan nog steeds broeikasgassen uit.

De derde wereld

Gates zou Gates niet zijn als hij niet regelmatig de problematiek van de allerarmsten naar voren brengt. Kun je een arme boer verbieden om een tweede koe te kopen, zodat hij wat meer kan sparen en zijn kind naar school kan laten gaan? Tenslotte is een tweede koe een verdubbeling van zijn CO₂-uitstoot. Foei! Ook zullen de allerarmsten als eerste het slachtoffer zijn van de gevolgen van de klimaatramp: extreme droogte en overstromingen.

Gates en duurzaamheid?

Natuurlijk verschijnen er veel boeken over duurzaamheid op dit moment. En voor velen zal de kennis van Gates niet nieuw zijn. Waarom dan toch dit boek lezen? Het voordeel van Gates is, denk ik, dat hij erg veel macht heeft, dankzij zijn reputatie én dankzij de Gates Foundation, en dat hij daarmee bovengemiddelde invloed kan uitoefenen bij regeringsleiders, CEO’s et cetera. Zijn mening is dus belangrijk. Daarbij heeft hij ‘skin in the game’, in die zin dat hij een aantal startups financiert/financierde (er gaat er nogal eens eentje failliet) die zich richten op duurzaamheid. Al meer dan een miljard dollar heeft hij in uitstootvrije technologie gestopt. Hij ‘walks the talk’. Een goede reden voor hem om zich er uitgebreid in te verdiepen en veel wetenschappers te spreken.

Die wetenschappers focussen zich op de ‘harde kant’, technologie dus. Gates is dan ook een ‘technofiel’, zo zegt hij zelf in het voorwoord. In het boek heeft hij het weinig over gedragsverandering. Minder vliegen en autorijden helpt, maar niet genoeg, dat hebben we gezien in 2020, tijdens de coronacrisis. De uitstoot verminderde met maar 5%. Geen vlees meer eten is lastig (vooral voor Amerikanen) maar Gates ziet veel in vleesvervangers en vooral in kweekvlees. Zijn conclusie: gedragsverandering zal nooit voldoende zijn om onze uitstoot naar nul te brengen, vandaar de focus op technologie.

Evaluatie

Behalve dat de inhoud interessant is, is dit ook een heel goed geschreven boek. Gates maakt het persoonlijk met zijn eigen ervaringen, met name die in de derde wereld. Daarnaast lijkt het wetenschappelijk goed onderbouwd, terwijl hij alle techniek op een simpele manier, met cijfers en berekeningen, inzichtelijk maakt. Je kunt niet anders dan tot dezelfde conclusie komen.

En dan? Wat kun je als individu doen? Volgens Gates: stemmen natuurlijk, op een klimaatvriendelijke partij (dat heb je vast wel gedaan), als consument kiezen voor uitstootvrije producten, als bedrijf investeren in uitstootvrije innovaties. En vooral: praten met de mensen om je heen, op een positieve manier, met een op feiten gebaseerde mening. Kiezen en beïnvloeden dus. Ah, daar is het dan toch: gedrag!